Tekst door de fractievoorzitter naar aanleiding van de Kadernota 2023 voor de Gemeente Overbetuwe in de raadsbehandeling van 5 juli 2022. Klik hier voor de Kadernota 2023.
Vz, collega’s en belangstellenden op de tribune en thuis.
De kadernota 2023 ligt voor, maar aleer hierop nader in te gaan kunnen en mogen we onze ogen niet sluiten voor de grote maatschappelijke opgaven resp. problemen waarmee we vandaag aan de dag als land en samenleving worstelen. Denk aan alle crises, ofschoon je dat woord gelet op de inflatoire karakter maar niet meer moet gebruiken. Niettemin noem ik er een paar zonder volledig te willen zijn. De wooncrises, de klimaatcrisis, de energietransitie, de inflatiecrises, de oorlog in Oekraïne, de opdoemde coronacrisis, de stikstofcrisis. Veel van deze opgaven resp. problemen zullen vroeg of laat op de gemeente neerdalen om vervolgens tot een oplossing te moeten komen. Dat vraagt van ons als raad, het college en de ambtelijke organisatie forse inspanningen en naar verwachting de nodige financiële middelen.
KADERNOTA:
Voorliggende kadernota is weliswaar weinig concreet, hetgeen we kunnen begrijpen na nog geen twee maanden als college in functie te zijn, maar geeft tegelijkertijd ruimte voor invulling en daagt uit. Met grote belangstelling wachten wij op de uitvoeringsnota en vervolgens de financiële vertaling in de programmabegroting 2023. Wij gaan ervan uit, dat deze uitvoeringsnota ons vroeg in september zal bereiken, opdat wij als raad samen in staat zijn daarop tijdig en adequaat te reageren, zodat eventuele aanpassingen in de programmabegroting 2023 kunnen worden verwerkt. Overeind is en blijft immers staan, dat wij als raad samen aan zet zijn en wij als raad op basis van een aantal speerpunten het college op weg moeten helpen. Voor GBO blijft overigens in deze ons verkiezingsprogramma de leidraad.
Het blijft jammer, dat het een gewoonte in deze gemeente is om de effecten van de meicirculaire niet in deze nota mee te nemen. Zeker wanneer de effecten fors zijn, zoals nu het geval lijkt te zijn. Dit maakt het nog moeilijker voor ons als raad om de ambities, die in het collegeprogramma zijn verankerd verder uit te bouwen of bij te stellen. Zoals gezegd, ambities zijn er meer dan voldoende maar wij realiseren ons terdege, dat onze organisatie dit allemaal moet kunnen behappen. Recent hebben we het projectenboek met tastbare en minder tastbare projecten onder ogen gehad en wij zijn als GBO van oordeel, dat een pas op de plaats moet worden gemaakt en wij ons moeten focussen op bestaande en genoemde ambities in dit document.
Speerpunten, die in ons verkiezingsprogramma en vervolgens het coalitieprogramma met nadruk staan vermeld, willen wij vanzelfsprekend ook met stip terugzien in het uitvoeringsprogramma. Te denken valt daarbij aan burgerparticipatie, woningbouw, energietransitie/duurzaamheid, sociaal domein en digitalisering. In kort bestek zal ik deze onderwerpen de revue laten passeren.
Participatie:
Een speerpunt van GBO. Wij willen dit richting onze inwoners niet alleen faciliteren maar ook actief initiëren. In gesprek met onze inwoners over wat men wil en verwacht. Nagaan wat onze inwoners bereid zijn zelf te ondernemen en hen -waar mogelijk- te ondersteunen. De interactie willen we dan ook versterken met bv. het instellen van een schaduwraad, gemeentepanel en kinderraad/jeugdraad. Maar ook de informatie, die wij als gemeente aan onze inwoners willen overbrengen moet eenvoudig, begrijpelijk en compleet zijn. De landelijke politiek laat dit, zoals uit de laatste peiling van “Een van Vandaag” blijkt, ook heel duidelijk zien. Begrijpelijke taal maakt de politiek laagdrempelig.
Woningbouw:
De opgaven waarvoor wij in deze collegeperiode en vervolgens in regionaal verband tot 2030 staan, zijn niet mis. Knelpunten, die we moeten overwinnen zijn niet alleen stikstof en spuitzones maar ook de almaar stijgende grondstofprijzen, loonkosten en de levering van materialen De nationale woon en bouwagenda gaat uit van de bouw van nog meer woningen. Wij moeten in dat verband trachten om van de provincie meer subsidies te verkrijgen. Ook de ruimhartige en proactieve medewerking van de woningbouwverenigingen is een belangrijke voorwaarde. De knelpunten in de opgave woningbouw wordt verder versterkt door het tekort aan stroom/energie. Wat betekent dit voor onze woonopgave? Los van vorenstaande is onze opgave om in deze collegeperiode 1000 woningen te bouwen, zoals genoemd fors. Wij roepen het college op om deze opgave waar te maken. Het kan en mag niet zo zijn, dat onze senioren en jongeren nog langer op geschikte huisvesting moeten wachten. GBO is blij, dat in o.a. Zetten, Driel en Heteren plannen in uitvoering zijn of binnenkort komen en hoopt, dat ook onze grootste kern hier niet bij achterblijft.
Duurzaamheid:
Ook bij dit programma is participatie essentieel. Denk daarbij aan het plaatsen van windmolens en zonneparken. De raad is ook hier aanzet doorzelf met voorstellen te komen aangaande het geluid en gezondheid van windmolens. Met versterkte aandacht zullen we vorm moeten geven aan de energietransitie. De doelstellingen, zoals verwerkt in de kadernota onderschrijven wij ten volle maar ook hier de opnieuw rijzende vraag kunnen we organisatorisch gezien al die ambities verwezenlijken. Wij vinden dat de inspanningen voor een circulair ambachtscentrum met kracht ter hand moeten worden genomen.
Sociaal domein:
Onzekerheid met betrekking tot de financiën en dan in bijzonder de jeugdzorg blijft groot. Los daarvan is het zeer de vraag welke taken in komende jaren op dit terrein bij de gemeente blijven, gelet op alle hervormingsplannen van dit kabinet. Ook de zorg die wij telkenmale hebben uitgesproken met betrekking tot het abonnementstarief WMO blijft helaas tot 2025 overeind. Pas dan is het kabinet voornemens om huishoudelijke hulp naar draagkracht in te voeren. Dat betekent komende jaren opnieuw een extra beslag op de gemeentelijke financiën. Goed te constateren, dat het achttienpunten plan intussen zijn vruchten afwerpt en dat m.n. in de jeugdzorg de kosten afnemen door een andere lichtere verwijzing.
Digitalisering:
Dit onderwerp mede in relatie tot de dienstverlening aan onze burgers vraagt blijvend grote aandacht. Maar ook oog voor alle gevaren die op de loer liggen. Onze vraag in algemene zin is dan ook of deze gemeente hierop voldoende is voorbereid? Denk bv. aan de Tracht race code, het Open webconcept en de Omgevingswet.
Naast deze speerpunten vz. zijn er een andere zaken, waarvoor wij uw aandacht vragen. Denk aan de veiligheid in algemene zin, de verkeersveiligheid/mobiliteit, waarvan de knelpunten in samenspraak met onze inwoners snel worden aangepakt. De openbare ruimte verdient aandacht, want er zijn voldoende plekken in de gemeente, waar deze ruimte er allesbehalve ordentelijk uitziet. Onze fractie realiseert zich, dat dat geld kost maar bij de beheer- en onderhoudsplannen die in komende periode aan de raad ter besluitvorming worden voorgelegd, zullen wij ons kritisch opstellen.
Sport draagt in de ogen van GBO bij aan het lichamelijk en geestelijk welzijn van onze inwoners en de steun van de gemeente moet daarom worden gecontinueerd. Het mogelijk verhogen van de tarieven van accommodaties achten wij dan ook niet wenselijk. Op economisch gebied kunnen we ons voorstellen, dat er een proef wordt opgestart, waar pakketbezorgers slechts eenmaal per dag een staat of wijk aan te doen of wijk gebonden ophaal-locaties realiseren, zoals we die nu al in elke kern kennen.
De regionale samenwerking, waarbij het belang van onze eigen inwoners voorop moet staan maar daarbij mogen de grote samenwerkingsverbanden niet uitgroeien tot zelfstandige eenheden, zoals we die in het verleden hebben gekend, en waarbij wij als raad het inzicht en medezeggenschap verliezen. De kunst en cultuur, die volgens de Kadernota meer moet worden “verkocht” omdat het toeristische trekpleisters zijn (Romeinse opgravingen).
Vz, we kunnen wel alle programma’s aflopen, maar zoals bij de inleiding gezegd, deze nota is weinig concreet maar bevat daarentegen uitdagingen en de mogelijkheid tot nadere invulling. Onze conclusies zullen we dan ook pas bij het uitvoeringsprogramma en de begroting 2023 kunnen uitdragen. Vanzelfsprekend willen we wel ten aanzien van de financiën het volgende opmerken.
Financien:
Voor komende jaren zien de financiën er positief uit, mede gezien het positieve saldo van de jaarrekening 2021. De algemene reserve groeit en het weerstandsvermogen is goed. Nochtans zijn er grote risico’s. Vooral moet dan worden stilgestaan bij de opgaven voor de woningbouw, de energietransitie, het klimaat en de veiligheid. Ook externe factoren maken, dat er grote risico’s zijn. Denk daarbij aan de voeding van het gemeentefonds na 2025, de groene Metropoolregio, ODRA en VVGM. De ontwikkelingen in het sociaal domein vragen forse aandacht. Immers wat zijn de gevolgen voor een groot deel van onze inwoners van de hoge energierekening en de stijgende kosten voor het dagelijks levensonderhoud. Hebben deze factoren gevolgen voor een beroep op de Participatiewet en de schuldhulpverlening?
Moeten we het armoedebeleid in algemene zin actualiseren? Moet de kostendelersnorm, die landelijk op stapel staat, nu al worden ingevoerd? Moet de regeling “Overbetuwe doet “tegen het licht worden gehouden om aan de doelstellingen van een breed gebruik door onze inwoners te blijven voldoen? Wat gaat er gebeuren als de corona weer volop zijn kop op steekt? Daarnaast hebben we de ambities, waaronder een nieuw te realiseren sportcentrum in Elst, de nieuwe Wanmolen, waarvan de kosten zonder twijfel zullen oplopen, het zwembad in Zetten en andere plannen. Wij als GBO hebben echt de intentie de gemeente vooruit te helpen dus ook daar liggen nog onbenoemde kosten en risico’s.
Tot slot vz. wij hebben waardering voor de open houding van het college, dat gestalte krijgt in de coalitieprogramma “ de raad aan zet”. Dat betekent echt, dat wij als GBO daaraan de hand zullen houden en ons, positief zullen opstellen maar oog hebben voor de grote uitdagingen die voor ons liggen. Zorgen hebben wij en dat hebben we al eerder aangegeven over de ambtelijke organisatie. Is die voldoende bemenst, zijn er in deze tijden van krapte op de arbeidsmarkt plekken, die niet kunnen worden ingevuld, kunnen alle ambities en wettelijke taken nog worden uitgevoerd?
Graag een antwoord vz. Wij gaan graag met de raad en het college de discussie komende maanden aan over het uitvoeringsprogramma en vervolgens de begroting en zien dit met vertrouwen tegemoet. Een ander geluid door het samen te doen, kan immers voor onze inwoners heilzaam werken. Dank voor voorliggende nota aan allen die daaraan een bijdrage hebben geleverd.
Namens de fractie,
Met vriendelijke groet,
